Çalışma hayatına sahip kişiler için iş bulmak ve çalıştığı işte daimî olmak ne kadar önemliyse iş veren açısından da nitelikli iş gücünü elinde tutabilmek ve ondan yeteri kadar fayda sağlayabilmek o kadar önemlidir. Bu bağlamda çalıştığı işletmede istediği sürece istihdam edileceğini bilmesi, personelin zihninin rahat olmasına ve işine daha verimli bir şekilde odaklanmasına yardımcı olarak çalışanların performansının yükselmesini sağlar ve iş vereni de memnun eder. Dolayısıyla güvence, bireyin işine karşı genel tutumunu ifade eden iş tatminini oluşturan önemli etmenlerden birisidir. Peki iş güvencesi nedir, ne gibi şartları bulunur?
İş Güvencesi Nedir?
İş güvencesi genel olarak hem iş vereni hem de çalışanı olası bir işten çıkma durumunda karşılıklı olarak koruyan önlemlerin tamamıdır. Söz konusu güvence İş Kanunu kapsamında sağlanır.
Çalışanın iş yerinde dilediği kadar çalışmasını sağlayan, iş verenin işten çıkarma hakkını kısıtlayan kurallar bütününe iş güvencesi adı verilir. Bir işçinin en büyük riski işten çıkarılmasıdır. Bu riske tedbir olarak bir güvence mekanizması oluşturulmalıdır. Bunun için uluslararası federasyonlar tarafından devletlere baskı yoluyla kanun haline getirilmiştir.
İş Güvencesi Şartları Nelerdir?
Bir çalışanın güvencesinin sağlamış olduğu hükümlerden faydalanabilmesi için karşılaması gereken iş güvencesi şartları şunlardır;
1.Çalışan işçinin en az altı ay çalışmış olması gerekmektedir.
İşçinin bir iş yerinde en az altı aydır çalışıyor olması gerekir. Ayrıca işçinin altı aylık kıdemi hesap edilirken, aynı kişiye ait bir iş yerinde ya da aynı kişiye ait farklı iş yerlerinde geçen süreler de hesaba katılır.
Örneğin; bir çalışan X ve Y fabrikalarına sahip bir iş veren nezdinde X fabrikasında işE başlamış ve 5 ay çalışmış olsun. 5 ayın ardından Y fabrikasına geçerek orada da 3 ay çalıştığını varsayalım. Böyle bir durumda işçinin çalıştığı her bir iş yerinin sahibi aynı iş veren olduğundan işçinin kıdemi 5 veya 3 ay şeklinde ayrı ayrı değil, birleştirilerek 8 ay sayılır.
2.Çalışanın iş güvencesi hükümlerine dahil olabilmesi için iş yerinde en az 30 veya daha fazla işçi çalışıyor olmalıdır.
Çalışanlar için iş güvencesinin bir diğer şartı da iş yerindeki çalışan sayısıdır. Böylelikle küçük işletmeler de güvence kapsamına alınarak mali anlamda zarar görmemektedir. Bu yüzden 30 işçiden daha az sayıda çalışanı bulunan işletmelerin iş sözleşmesinin feshi geçerli bir nedene dayandırılmak zorunda değildir. Bu gibi durumlarda işe iade davası 30 kişiden az çalışan bulunduğu için kabul edilmemektedir.
3.İşçi belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olmalıdır.
Çalışan yönünden iş güvencesi hükümlerinin uygulanabilmesi için işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olması gerekir. Belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçiler için çalışma güvencesi koşulları geçerli değildir. Ancak, belirli süreli başlayan bir sözleşme bitmeyip uzatıldıysa ve sonradan belirsiz olduysa bu sözleşme belirsiz süreli olarak kabul edilir. Diğer şartlar da sağlanıyorsa iş güvencesi hükümleri uygulanır.
4.İşçi iş veren vekili olmamalıdır.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 18.maddesinin son fıkrasında iş yerinin bütününü idare eden ya da işçi alma ve çıkarma yetkisine sahip iş veren vekilleri için iş güvencesi hükümleri uygulanamaz.
5.Çalışanın iş sözleşmesi, iş verenin haklı olacağı şekilde fesih edilmemelidir.
Güvence hükümlerinin uygulanabilmesi için işçinin iş sözleşmesi iş verenin haklı sebebiyle sona ermiş olmamalıdır. Haklı ve geçerli sebepler 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18.maddesinde ve 25/2 maddesinde ifade edilmiştir. Bu bakımdan işçinin iş sözleşmesi söz konusu maddelerde sayılan sebeplerden biri dışında bir sebeple ya da hiçbir sebep olmadan feshedilmelidir. Eğer feshedilirse işçi mahkemeleri tarafından ceza-i müeyyideler uygulanır.
6. Çalışanın işçi kanununda veya basın iş kanunu kapsamında çalışması gerekmektedir.
İş güvencesinin uluslararası dayanağını oluşturan 158 sayılı ILO’nun 2. maddesi uyarınca çalışma güvencesine ilişkin hükümlerin bütün iş kollarına ve hizmet sözleşmesi ile istihdam olunan çalışanlara uygulanması gerekir. Borçlar kanununa göre çalışanlar ve deniz iş kanununa göre çalışanlar güvence hükümlerinin dışında kalabilmektedir.
Güvence, çalışanın çalışma hakkını ifade eden bir kavramdır. Personelin sağlığı ve güvenliği ile ilgili konular iş güvenliği kapsamında yer alır.
İş Güvencesi Neden Önemlidir?
İş Güvencesinin Ekonomik İstikrara Katkısı
Çalışma güvencesi, çalışanların ekonomik istikrarlarını koruma konusunda önemli bir etkiye sahiptir. İş güvencesi, bir işte çalışanların işlerini kaybetme korkusu olmadan maaşlarını düzenli olarak alabilmelerini sağlar. Bu da çalışanların finansal planlamalarını daha iyi yapmalarına ve geleceğe dair planlarını daha güvenli bir şekilde gerçekleştirmelerine olanak tanır. Aynı zamanda, iş güvencesi sayesinde çalışanlar, ev kredisi gibi uzun vadeli finansal taahhütlerde bulunabilir ve gelecekteki mali ihtiyaçlarına hazırlıklı olabilirler.
İş Güvencesinin Motivasyona Etkisi
Çalışma güvencesi, çalışanların motivasyonunu artırıcı bir rol oynamaktadır. Güvenceye sahip olan çalışanlar, işlerini kaybetme endişesi yaşamadan daha verimli bir şekilde çalışabilirler. Çünkü çalışma güvencesi, çalışanların kendilerini işlerine daha bağlı hissetmelerini sağlar ve böylece iş performanslarını artırır. Güvence, aynı zamanda çalışanların işlerindeki kariyerlerini geliştirme ve ilerleme fırsatlarına odaklanmalarını sağlar. Bu da çalışanların motivasyonunu artırır ve işyerinde daha olumlu bir ortamın oluşmasına katkıda bulunur.
İş Güvencesinin Sağlık ve Refaha Etkisi
Çalışma güvencesi, çalışanların sağlık ve refahını olumlu yönde etkiler. Söz konusu güvence sayesinde çalışanlar, daha az stresli bir çalışma ortamına sahip olurlar. Stres azaldıkça, çalışanların psikolojik sağlığı ve genel yaşam kalitesi artar. Aynı zamanda, iş güvencesi, çalışanların sosyal güvencelerini sağlama konusunda da önemli bir rol oynar. Çalışanlar, iş güvencesi sayesinde sağlık sigortası, emeklilik planları ve diğer sosyal haklardan yararlanabilirler. Bu da çalışanların genel refahını artırır ve daha güvende hissetmelerini sağlar.
İş Güvencesinin İşveren İçin Faydaları
Çalışma güvencesi sadece çalışanlar için değil, işverenler için de önemli faydalar sağlar. Çalışma güvencesine sahip olan çalışanlar daha az işten ayrılma eğilimindedirler. Bu da işverenlerin maliyetlerini düşürür, yeni personel arayışıyla uğraşma gereksinimini azaltır ve işyerinde süreklilik sağlar. Çalışmagüvencesi aynı zamanda işverenler için itibar ve marka değeri açısından da önemlidir. İşverenler, iş güvencesi sağlayarak çalışan memnuniyetini artırabilir ve işveren markalarını güçlendirebilirler.
Sonuç
Güvence, çalışanlar ve işverenler için önemli bir unsurdur. Çalışanlar için ekonomik istikrar, motivasyon, sağlık ve refah gibi birçok fayda sağlar. İşverenler için ise maliyetleri düşürme, süreklilik sağlama ve itibarlarını güçlendirme gibi avantajlar sunar. Çalışma güvencesi, sağlıklı ve sürdürülebilir bir iş ortamının oluşmasına katkıda bulunur ve iş hayatının her iki tarafı için de önemli kazanımlar sunar.
