İthalat ve ihracat işlemlerinde ürünleri sınırdan geçirmek için uyulması gereken bazı kanunlar ve prosedürler bulunur. Sürecin sorunsuz bir biçimde ilerlemesi için ticari işlemlerin bu kanunlara uygun bir biçimde gerçekleştirilmesi gerekir. Gümrükleme, bu süreçlerde dikkat edilmesi gereken bir konudur. Hazırladığımız bu blog yazısında ülke dışına yapılan satışlarda ve ithalat işlemlerinde uyulması gereken mevzuatlardan bahsettik.
Gümrük Nedir?
Bir ülkeden ötekine ithal edilen ürün sınırlardan geçirilirken ödenen vergi veya harç gümrük olarak adlandırılır. Bu kavram, söz konusu işlemin yapıldığı bölge için de uygulanır. Her ülkenin gümrük işlemleri konusunda kendine özgü kanunları, mevzuatları ve talep ettiği vergiler vardir. Türkiye sınırlarından giren veya çıkan ürünlerle ilgili yönergeler 4458 Sayılı Gümrük Kanunu ile belirlenir. Söz konusu kanunun uygulanmasından Ticaret Bakanlığı ve ona bağlı olan kurumlar sorumludur.
Gümrükleme Nedir?
Gümrükleme, sınırlar üzerinden sirkülasyonda olan ürünlerin giriş ve çıkış işlemlerinin kontrol altında tutulmasıdır. Bu uygulama, gerek ülkelerin yerel kanunları gerekse uluslararası kanunlar ve mevzuatlar çerçevesinde yapılır. Her ülkenin kendilerine ait olan gümrük bölgeleri vardır. Bu bölgelerden yapılan ürün satışlarının düzenlenmesi, devletlerin birbirlerine karşı sorumluluklarının yerine getirilmesini sağlar. Örneğin; Bulgaristan’da satılan bir ürünün Türkiye’de satışı veya dışarıdan ithal edilmesi yasaksa bu ürünün iki ülke arasındaki sınırdan geçişi engellenir. Bu uygulama bütün devletler tarafından yapılır.
Gümrükleme Ne İşe Yarar?
Ticari faaliyetin kontrol edilmesi, yasalara uygunluk ve güvenlik açısından büyük bir öneme sahiptir. Sınırdan geçen ürünlerin gerekli kontrollere tabii olmaması pek çok sorun yaratabilir. Gümrükleme işlemi bu risklerin ortadan kaldırılmasını sağlar. Devletler, birbirlerine olan sorumluluklarını yerine getirerek sınırlardaki ticari sirkülasyonu kontrol eder. Bu sayede malların denetlenmesi ve risklerin önlenmesi sağlanır.
Gümrük kontrolü işleminin bir diğer faydası da dolaşımda olan ürünlerin denetlenmesi ve düzenlenmesidir. Söz konusu kayıtların alınması, ülkeye giren dövizin denetlenmesi ve vergilerin düzenlenmesi açısından önemlidir. Bu sayede ithalat ve ihracat işlemlerinin ülke ekonomisine katkıda bulunması sağlanır. Diğer yandan, gümrükler birer sınır hattı konumundadır. Bu sınır hatlarının kontrolü, ülkenin uluslararası alandaki saygınlığı açısından önemlidir.
Gümrükleme İşlemleri Nelerdir?
Gümrükleme ülkeye yurt dışından gelen bütün ürünler için geçerli bir işlemdir. Söz konusu mamullerin sınırdan girip ülke içinde dolaşımda olabilmesi için “Gümrükçe onaylanmış” olması gerekir. Bu kontrol süreci kapsamında yapılan bazı işlemler şunlardır:
- Eşyanın gümrük rejimine tabii tutulması
- Serbest bölgeye gönderim
- Gümrük mevzuatına uymayan ürünlerin imhası
- Gereken durumlarda ihracın yeniden başladılması
- Uzun süren kontrol işlemlerinde ürünün gümrüğe terk edilmesi.
Gümrüklemenin Aşamaları Nelerdir?
Ürünlerin gümrük mevzuatına uygun hâle getirilmesi ve ihraç edilmesi için gereken aşamalar şunlardır:
- Üretim ve paketleme işlemlerinin tamamlanarak malların satışa hazır hâle getirilmesi.
- Satış ve teslimat süreçleri için gereken lojistik organizasyonunun sağlanması.
- Ürünlerin konteynerlere yüklenerek limanlara veya sınır kapılarına gönderilmesi.
- Ürünlerin ihraç edileceği ülkenin gümrük mevzuatlarına uygun hâle getirilmesi ve bu uygunluğu beyan eden belgelerin hazırlanması.
- Gümrük beyannamesinin doldurulması.
- Ürünlerin gümrük muayenesinin yetkili idare nezaretinde yapılması.
Ürünler gümrük bölgesinden ayrılıp dolaşıma çıktığında satıcının ihracat gümrük beyannamesi vermesi gerekir. Gümrükleme süreci bu şekilde sona erer.
Gümrükleme İşlemlerinde Kullanılan Belgeler Nelerdir?
Ürünlerin gümrükten geçirilmesi için gereken bazı belgeler bulunur. Bu dokümanlar; malın cinsine, taşıma biçimine ve diğer detaylara göre değişiklik gösterir. Söz konusu süreçlerde gereken başlıca belgeler şunlardır:
- Gümrük Beyannamesi: Bütün gümrük işlemlerinde bulunması gereken bir belgedir. Bu belge, ihracatçının mevzuata uygun bir biçimde yaptığını gösterir. Başka bir ifadeyle, işlemin tanımı ve kapsamı bu belgeyle belirtilir.
- A.T.A Karnesi: Bu belge, ürünün taraf ülkeler arasında geçici olarak dolaşımını sağlar. Dokümanın düzenlenmesi ICC (Milletlerarası Ticaret Odası) ve Dünya Odalar Federasyonu (WCF) mevzuatına göre yapılır. Bu belgeye sahip olan ürünlerin dolaşımından bahsedilen kurumların görevlendirdiği kefil kuruluşlar sorumludur.
- Analiz Raporu: Yurt dışına satılan ürünlerin sınırdan geçebilmek için güvenli olması gerekir. Bu güvenlilik durumu biyokimyasal tahliller için yapılır. Söz konusu tahliller sonucunda mallara bir analiz raporu verilir. Bahsedilen doküman özellikle gıda ürünleri ve kimyasal maddeler için önemlidir.
- A.TR Dolaşım Belgesi: Türkiye ile AB arasında sirküle edilen ürünlerin dolaşımı bu belge ile sağlanır. Söz konusu belge, eşyanın taraflar arasında düzenlenen Katma Protokol’e uygunluğunu gösterir.
- Bitki Sağlık Sertifikası: Adından da anlaşılacağı üzere bitkisel ürünlerin ticaretinde gerkeen bir belgedir. Söz konusu ürünlerin tehlikeli hastalıklara sahip olup olmadığını, zararlı maddeler ve ilaç kalıntıları içerip içermediğini, haşereden korunma durumunu belirtir. Bu belgenin sağlanması tarım ürünlerine dayalı ticaret işlemlerinde zorunludur.
- Çeki Listesi: Ürünlerin bulunduğu taşıtlarda yer alan bütün paketlerin ağırlıkları ayrıntılı olarak beyan edilmelidir. Bu beyanın yer aldığı belge çeki listesi olarak tanımlanır.
- Koli/Ambalaj Listesi: İhraç edilmesi planlanan ürünlerin ambalajları da belgelerde belirtilmelidir. Bu ürünlerin içinde yer aldığı kutu, balya ve çuvallar ile bunların içinde yer alan içerikler boyut, ağırlık gibi sayısal bilgilerle beyan edilmelidir. Bu beyanın yer aldığı belge koli ambalaj listesi olarak adlandırılır.
- EUR.1 Dolaşım Belgesi: Türkiye ile EFTA Ülkeleri (İzlanda, Lihtenştayn, Norveç, İsviçre) Serbest Ticaret Anlaşması bulunur. Söz konusu anlaşma demir-çelik ürünleri için geçerlidir. Söz konusu ürünlerin bu belge kapsamında tanınan ayrıcalıktan yararlanabilmesi için EUR.1 belgesinin alınmış olması gerekir.
- Ticari Fatura: Satışa konu olan mala ilişkin detaylar (cins, ad, miktar, birim satış fiyatı, satış bedeli) ticari faturada yer alır. Bunlar gösteren mahallinde tanzim edilir.
- Proforma Fatura: Ödeme işlemi tamamlanmamış mallar için düzenlenen bir belgedir. Satıcı tarafından sunulan fiyat teklifini içerir. Ön fatura olarak da tanımlanabilir.
Gümrük Vergisi Nedir?
İhracat ile uğraşan firmalar devlet destekleri kapsamında çeşitli indirim ve muafiyetlerden yararlanabilir. Ancak, yurt dışından alınan veya buraya satılan bütün ürünler için Gümrük Vergisi ödenmesi gerekir. Yukarıda bahsedilen 4458 Sayılı Gümrük Kanununun 3/8’inci maddesine göre ithalat ve ihracata konu olan bütün ürünler bu vergiye tabiidir. Söz konusu ödemenin tahsilinden gümrük idareleri sorumludur.
Gümrükleme İşlemleri Ne Kadar Sürer?
Gümrükleme işlemlerinin süresi yoğunluğa, ürünlerin niteliğine ve buna benzer hususlara göre değişiklik gösterebilir. Dolayısıyla bunun için net bir süre bilgisi vermek mümkün değildir. Diğer yandan, belgelerin eksik ve hatalı olması söz konusu işlemlerin uzamasına sebep olabilir. Yukarıda bahsedilen kanun ve mevzuatlara uyarak bu süreçleri olabildiğince kısaltmak mümkündür.
