Çalışanların maaşları üzerinden ödenen vergilerin bordroda bildirilmesi gerekir. Kümülatif vergi matrahı bu belge üzerinde yer alması gereken beyanlardan biridir. Söz konusu ödemenin aylık olarak hesaplanması ve beyan edilmesi gerekir. Genellikle gelir vergisine göre kesilen bu tutar her çalışan için ayrı ayrı hesaplanmalıdır.
Kümülatif Vergi Nedir?
Kümülatif kelimesi; biriken,yığılan veya yığılarak ilerleyen anlamına gelir. Kümülatif vergi kavramını bu tanım üzerinden açıklamak mümkündür. Söz konusu vergi, personele aylık olarak ödenen brüt gelir üzerinden tahsil edilir. Bu maaştan GSS ve işsizlik sigortası payı çıkarıldıktan sonra kalan tutar her ay birikir. Birikerek ilerleyen bu kısım kümülatif hesaplamalarda dikkate alınır.
Kümülatif Vergi Matrahı Nedir?
Yukarıda bahsedildiği gibi, GSS ve işsizlik sigortası kesintileri yapıldıktan sonra işçinin maaşı üzerinden ödemesi gereken Gelir Vergisi Matrahı bulunur. Bu matrah, personelin ödemekle ve işverenin beyan etmekle yükümlü olduğu tutarı ifade eder. Bahsedilen tutar, Kümülatif vergi matrahı olarak tanımlanır. Bu vergi, aylık gelir üzerinden hesaplandıktan sonra beyan dönemine kadar birikir.
Kümülatif Vergi Matrahı Nasıl Hesaplanır?
Kümülatif vergi matrahı, personel maaşı üzerinden yapılan kesintilerle hesaplanır. Bu hesaplama aşağıdaki örnekte olduğu gibi yapılabilir.
Örnek olarak, brüt asgari maaşı 10.000 TL olan bir çalışanı ele alalım. Bu çalışanın maaşı üzerinden yapılması gereken kesintiler şu şekildedir:
- %14’lük GSS kesintisi (10.000 x %14 = 1400 TL)
- %1’lik işsizlik sigortası kesintisi (10.000 x %1 = 100 TL)
- Yukarıdaki kesintiler, brüt maaştan çıkarıldığında sonuç olarak 10.000 TL – 1500 TL = 8500 TL tutarında bir miktar elde edilir.
Bu hesaplamaya göre, bahsedilen çalışanın 8500 TL’lik maaşı gelir vergisine tabi olur. Kişinin ödemesi gereken gelir vergisi, bu maaş üzerinden hesaplanır. Bu hesaplamanın her ay düzenli olarak yapılması önemlidir. Örneğin, çalışanın maaşına herhangi bir zam yapıldığında, ödemesi gereken gelir vergisi de aynı şekilde artar. Aylık tutar, bir önceki ay hesaplanan miktarla toplandığında kümülatif gelir vergisi matrahı belirlenmiş olur.
Kümülatif Vergi Matrahı Taşınabilir Mi?
Kümülatif verginin beyanı ve işçi adına ödenmesi işverenin sorumluluğundadır. Ancak bu ödeme esas olarak işçinin geliri üzerinden hesaplanır ve yükümlülük ona aittir. Bir takvim yılı içinde başka bir şirkette çalışmaya başlayan personelin gelir vergisi matrahını taşıyabilmek için aynı işverene bağlı bir işletmeye geçiş yapması gerekir. Tersi bir durumda, yılın o zamanına kadar biriken matrahın taşınması mümkün değildir.
Personelin birden fazla iş yerinde çalıştığı durumlar olabilir. Böyle bir durumda, kişinin çalıştığı şirketler farklı işverenlere bağlıysa elde edilen gelirler ayrı ayrı vergi konusu olur. Örnek olarak, personel bir yerde 10.000 başka bir yerde 5.000 TL ücret alıyorsa, bu şirketlerin bordrolarında her birinden aldığı ücret hesaplanarak oluşturulan bordrolar olur. Bu iki matrah birleştirilemez. Ayrıca, aynı işveren olan farklı iş yerlerinde aynı anda çalışan personelin matrahı tekil olarak hesaplanır.
Kümülatif Vergi Matrahı Nereden Alınır?
Kümülatif vergi matrahı, e-Devlet üzerinden kolaylıkla edinilebilir. Bunun için, e-Devlet sistemine giriş yaptıktan sonra “E-Vergi Levhası Sorgulama” bölümüne gidilir. Bu bölümde, çalışanın kümülatif vergi matrahı, mevcut durumu ve önceki dönemlerdeki matrahları ayrıntılı bir şekilde görüntülenebilir. Personelin gelir vergisi yükümlülüğüyle ilgili beyanda bulunmak için eski matraha ihtiyaç duyulabilir. Bu matrah, işçinin daha önce çalıştığı işyerinden talep edilebilir.
2023 Kümülatif Vergi Matrahı Değişiklikleri
2023 yılında asgari ücrette yapılan artış, kümülatif vergi matrahı hesaplamalarında da önemli değişikliklere yol açtı. Bu değişiklikler, çalışanların gelir vergisi yükümlülüğünü doğrudan etkileyecek niteliktedir.
Düzenlemeler uyarınca, maaşın asgari ücreti geçmesi durumunda gelir vergisi matrahı, asgari ücretin üzerinde kalan miktara göre hesaplanır. Bu durumda, asgari ücretin üzerindeki gelirden SGK ve işsizlik sigortası primleri düşülür. Böylece, çalışanların gelir vergisi matrahı, asgari ücretli çalışanlara göre daha düşük olacaktır.
Maaşlı çalışanlar, Gelir Vergisi Kanunu kapsamında gelir vergisi mükellefidir. Bu kişiler, elde ettikleri gelir üzerinden gelir vergisi ödemekle yükümlüdür. Gelir vergisi, personelin aldığı net maaş üzerinden hesaplanır.
Gelir vergisi oranları, kişinin çalıştığı yere ve elde ettiği kazanca göre değişir. Genel olarak, çalışanların ödediği gelir vergisi oranı %15 ile %40 arasındadır.
Matrah Artırımı Nedir ve Nasıl Yapılır?
Kümülatif vergi matrahında artış, mükelleflerin yükümlülükleri kapsamındaki borçlarını ödeyerek vergi risklerini azaltmalarına olanak tanır. Bu durum, mükelleflerin vergi ödemelerini gönüllü olarak artırmaları anlamına gelir.
Artırıma konu olabilecek başlıca kalemler şunlardır:
- Kamuya olan borçların yapılandırılması: Mükellefler, kamuya olan borçlarını yapılandırarak taksitli ödeme seçeneğinden yararlanabilirler. Bu şekilde, mükellefler borçlarını daha uzun sürede ve daha düşük faiz oranlarıyla ödeyebilirler.
- İhtilafların çözümü: Mükellefler, var olan veya ortaya çıkma ihtimali bulunan ihtilafları çözümleyerek vergi risklerini azaltabilirler. Bu şekilde, mükellefler ihtilafların yaratabileceği vergi cezalarından kurtulabilirler.
- Meslek birliklerinin ve odalarının alacaklarının tahsili: Meslek birliklerinin ve odalarının mükelleflerden alacaklı olduğu çeşitli durumlar söz konusu olabilir. Mükellefler, bu alacakların tahsili amacıyla çeşitli düzenlemeler gerçekleştirebilirler.
- Taşınmaz ve finansal varlıkların tekrar değerlendirilmesi: İşletmelerin sahip olduğu taşınmaz ve finansal varlıklar, zaman içinde değer kazanabilir veya değer kaybedebilir. Bu nedenle, işletmelerin bu varlıkları düzenli olarak tekrar değerlendirmeleri gerekir.
Faiz ödemelerinin aksatılması: Nakdi veya gayrinakdi kredilere bağlı olan faiz ödemeleri daha önce aksatıldıysa ve bu durumla ilgili bir sicil affı söz konusuysa, mükellefler faiz ödemelerini artırarak vergi risklerini azaltmak mümkündür.
