Tahakkuk, vergi uygulamalarında sık kullanılan bir kavramdır. Bu terime muhasebeyle ilgili işlemlerde sıklıkla rastlamak mümkündür. Söz konusu kavram, esas olarak bir beyan işlemini ifade eder. Hazırladığımız içeriğe göz atarak bahsedilen terim, anlamı ve kapsamı hakkında bilgi edinebilirsiniz.
Tahakkuk Nedir?
Tahakkuk kelimesi Arapça’da gerçekleşme veya meydana gelme anlamına gelir. Bu sözcüğe muhasebenin yanı sıra resmi belgeler ve sözleşmelerde de sıklıkla rastlanır. Örnek vermek gerekirse, iki tarafın anlaşması tamamlandığı zaman sözleşme koşulları tahakkuk etmiş olur. Bu kelime, vergi terminolojisinde söz konusu ödeme koşullarının ve yükümlülüğün gerçekleşmesini ifade eder.
Verginin son aşaması tahakkuk olarak tanımlanır. Başka bir ifadeyle; bu kavram beyan yükümlülüğünün oluştuğu süreci ifade eder. Örnek vermek gerekirse, bir işletmenin KDV ödemekle yükümlü olması ve durumun bildirilmesi bu şekilde tanımlanır. Söz konusu terime özellikle vergi borçlarında ve SGK prim borçlarında sıklıkla rastlanır. Bu uygulamada rastlanılan başlıca kavramlar ise şunlardır:
Tebliğ Nedir?
Tebliğ kelimesi bildiri anlamına gelir. Bu terim, vergi terminolojisinde mükellefin beyan etmekle yükümlü olduğu ödemeden haberdar edilmesi anlamında kullanılır. Vergi daireleri, mükelleflere borçlarını ve beyan yükümlülüklerini haber vermek için yazılı bildirimde bulunur. Bu bildirim tebligat olarak adlandırılır. Ödenmemiş, geciken ve cezaya konu olan borçlar ise noter aracılığıyla tebliğ edilir. Vergi mükellefiyeti, yükümlülüğünün tebliğ edilmesiyle gerçekleşir.
Tahsil Nedir?
Tahakkuk eden verginin borçlusundan teslim alınması tahsil olarak adlandırılır. Söz konusu borç, mükellef tarafından prosedüre uygun bir biçimde ödendiğinde tahsil edilmiş olur.
Mahsup Nedir?
Vergi uygulamalarında borçlar ve alacaklar arasında bir transfer olabilir. Örnek vermek gerekirse, mükellef daha önce farklı bir başlık altında ödeme yaptıysa bu durum vergi yerine sayılabilir. Böyle bir durumda kişi söz konusu ödemeyi yapmış olarak kabul edilir. Bu durum mahsup olarak adlandırılır. İşletmenin hâlihazırda var olan vergi borcu daha önce yapılmış olan başka bir ödeme sebebiyle tamamlanmış sayıldığında borç mahsup edilmiş olarak kabul edilir. Bu husus özellikle vergi indirim ve muafiyetlerinde geçerlidir.
Tahakkuk Fişi Nedir?
Tahakkuk fişi, vergi mükelleflerinin beyannamede belirttikleri vergilerin tahakkuk ettirilmesine ilişkin olarak vergi dairesi tarafından düzenlenen belgedir. Bu belgede verginin ödenmesi gereken tutar, verginin türü, vergilendirme dönemi ve diğer gerekli bilgilere yer verilir.
Bu belgenin amacı, mükelleflere vergi ödemeleri gereken tutarları bildirmek ve vergilerin zamanında ve eksiksiz olarak ödenmesini sağlamaktır. Söz konusu belge, vergi dairesinde beyannamenin teslim edilmesinden sonra düzenlenir. Fiş, doğrudan mükellefe veya vekiline tebliğ edilir. Tebliğ, posta yoluyla, elektronik ortamda veya şahsen yapılabilir.
Tahakkuk Fişinde Yer Alan Bilgiler Nelerdir?
Beyan tesliminden sonra düzenlenen tahakkuk fişinde yer alması gereken bilgiler şunlardır:
- Mükellefin adı ve soyadı
- Vergi dönemi
- Beyanname tarihi
- Geçerli olan vergi türü
- Vergi iadesinin yapılacağı tarih
- Matrah
- Vergi oranı
- Beyanname için ödenmesi gereken ücret
- Fiş numarası
- Belgeyi gönderen vergi dairesinin numarası
- Son ödeme tarihi
- Olası bir anlaşmazlık durumunda başvurulacak mahkemeye ilişkin bilgiler.
Tahakkuk Fişi Neden Önemlidir?
Vergi mükelleflerinin borçlara itiraz etme veya beyan edilen rakamlar üzerinde düzeltme yapma hakkı vardır. Söz konusu fiş, mükelleflerin bu imkândan yararlanmalarını sağlar. Söz konusu belgenin bir nüshası mükellefin elinde bulunur. Bu nüsha, resmî başvurular ve denetlemelerde talep edilir. İşletmenin borç miktarına veya yaptırıma ilişkin bir itirazı varsa söz konusu nüshayı belge olarak gösterebilir.
Tahakkuk fişinin bir diğer faydası da vergi borçlarının takibine yardımcı olmasıdır. Bahsedilen belgeleri barındırarak borçları takip etmek ve zamanında ödemek mümkündür. Fiş, gelir ve gider kaydının tutulmasına yardımcı olur. Bu sayede beyan işlemleri doğruluk ve şeffaflık içinde yürütülebilir. Sonuç olarak, bu bir yandan mükelleflerin finansal sorumluluklarını yerine getirmesini kolaylaştırırken diğer yandan olası hataların düzeltilmesine yardımcı olur.
Tahakkuk Kavramının Kanundaki Yeri
Vergi sisteminde bu uygulamanın esasları Gelir Vergisi Kanunu ile belirlenir. Gelire göre verilmesi gereken beyanlar ve borçlar bu kanunda belirtilir. Söz konusu kanun, beyan yükümlülüğünü yedi farklı gelir kalemine göre belirlemiştir. Bu gelir kalemleri şunlardır;
- Ticari Kazançlar
- Zirai Kazançlar
- İşçilere yapılan ödemeler (maaşlar)
- Serbest mesleklerden elde edilen kazançları
- Ticari işletmeler dâhilindeki gayrimenkul sermaye iratları
- Menkul sermaye iratları
- Yukarıdaki maddelerin dışında yer alan kazanç ve iratlar
Tahakkuk uygulamalarına ilişkin hususlar GVK’nın yanı sıra Vergi Usul Kanunu’nda da yer alır. Bahsedilen kanunun 114’üncü maddesine göre, mükellefin ödemekle yükümlü olduğu borcun kendisine 5 yıl içerisinden tebliğ edilmesi gerekir. Borcun tebliğ edilmemesi hâlinde ödeme zaman aşımına uğrar. Tebliğ işlemi posta yoluyla ya da İnteraktif Vergi Dairesi üzerinden yapılabilir.
KDV Tahakkuk Kaydı
Katma Değer Vergisi, alıcıdan tahsil edilerek işletme tarafından beyan edilir. Her işletmenin satış yaptığı ürün üzerinden ödemesi gereken bir vergi vardır. Bu oranın belirlenmesi ve işletmeye iletilmesi KDV tahakkuk kaydı olarak adlandırılır. İşletmeler, söz konusu kaydı muhasebe kayıtlarına geçirerek gereken hesaplamaları aydan aya beyan etmekle yükümlüdür.
