Remote ya da in-home olarak da bilinen uzaktan çalışma, özellikle pandemi döneminden sonra birçok şirket tarafından tercih edilen bir iş modeli hâline gelmiştir. Bu iş modeli, hem çalışan hem de şirket için bazı kolaylıklar sağlar. Diğer yandan, iş yerinde çalışırken geçerli olan yükümlülükler uzaktan çalışmada da mevcuttur. İşveren, bu modelde de çalışanın sağlığını ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Sizin için hazırladığımız bu içeriği okuyarak uzaktan çalışmada iş sağlığı konusunda detaylı bilgi edinebilirsiniz.
Uzaktan Çalışmanın Kanuni Tanımı Nedir?
Personelin işveren tarafından oluşturulan görev edimini teknolojik iletişim araçlarını kullanarak işyeri dışında bir yerde yerine getirdiği iş modeli uzaktan çalışma olarak tanımlanır. Söz konusu çalışma biçimi, 2021 yılında yayınlanan Uzaktan Çalışma Yönetmeliği’nde bu şekilde tanımlanmıştır. Remote çalışma, freelance olarak karıştırılmamalıdır. Freelance işlerin aksine bu modelde çalışan, kendi hesabına değil belli bir kuruma bağlı olarak iş görür. Uzaktan çalışan personel şirketin maaş ve sigorta olanaklarından yararlanır. Dolayısıyla, bu tür çalışmalarda işverenin personelin özlük haklarını yerine getirme yükümlülüğü mevcuttur.
Uzaktan Çalışmada İş Kazası Kavramı
İş kazası kavramı, kanunlarımızda 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile tanımlanır. Bu kanuna göre; iş yerinde ya da işin yapılışı sırasında meydana gelen sağlık problemleri iş kazası olarak adlandırılır. Söz konusu kanunda işverenin yükümlülükleri şu şekilde ifade edilir: “İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar.”
Uzaktan çalışma uygulamasında iş kazası kavramının sınırları kesin olarak çizilmemiştir. Personelin evde çalışırken yaşadığı her kaza iş kazası olarak kabul edilmez. Ancak, iş sebebiyle meydana gelen durumlar bu kapsamda yer alır. Örnek olarak, personelin çalışmak için kullandığı ekipmanda mevcut olan elektrik kaçağı yüzünden yaralanması bu şekilde değerlendirilir. Sonuç olarak; uzaktan çalışmada gerçekleşen bir durumun iş kazası olup olmadığına karar vermenin yolu onun gerçekleşme sebebini tespit etmekten geçer.
Uzaktan Çalışma Sürecinde Karşılaşılabilecek Sağlık Riskleri Nelerdir?
Remote çalışma, hem işveren hem de çalışan açısından birçok konuda avantajlı bir modeldir. Diğer yandan, bütün iş modellerinde olduğu gibi uzaktan çalışmada da bazı sağlık riskleri bulunur. Çalışan ve işveren, bu risklere karşı önlem almakla yükümlüdür. Söz konusu iş modelinde ön plana çıkan bazı sağlık problemleri şunlardır:
Stres, Depresyon ve Psikolojik Problemler
Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu tarafından hazırlanan raporda Amerikan sivil toplum kuruluşu Kaiser Aile Vakfı tarafından yapılan bir araştırmaya yer verilmiştir. Bu araştırmaya göre, Covid-19 sebebiyle evden çalışmaya başlayan yetişkinlerin neredeyse yarısı, stres ve endişe sorunlarından mustarip olmuştur. Aynı araştırma, katılımcıların %88’inin yüksek stres yaşadığını gösterir. Bu stresin depresyon başta olmak üzere birçok psikolojik problemi tetikleyebildiği tespit edilmiştir.
Uzaktan çalışan bir personelin gününün önemli bir kısmı evde geçer. Bu durum, zaman organizasyonu, sosyallik gibi konularda zorluk yaşanmasına sebep olabilir. Özellikle Covid-19 döneminde değişen yaşam ve çalışma alışkanlıklarının psikolojik sorunları tetiklediği tespit edilmiştir. Dolayısıyla, işverenin uzaktan çalışan için alacağı en önemli önlemlerden biri, stres ve depresyonu önleyen çalışma koşulları oluşturmaktır.
Kas-İskelet Sorunları ve Ağrılar
Bilgisayar başında uzun süre oturmak, kas ve iskelet sorunlarına yol açar. Bu durum, zamanla sürekli tekrarlayan ağrılara, postür bozukluğuna ve eklem problemlerine yol açabilir. Başkent Üniversitesi tarafından yapılan bir çalışma, Covid-19 sürecinde uzaktan çalışan birçok kişinin bu sorunlarından mustarip olduğunu gösterir. Söz konusu çalışmaya katılan 87 katılımcının %50’6’sı omuzlarında %44,8’i ise dizlerinde ağrı yaşadığını belirtmiştir. Araştırma sonuçlarına göre evden çalışan kişilerde söz konusu bölgelerdeki ağrıların ortaya çıkması, artması ve şiddetlenmesi sık görülen bir durumdur.
Uyku Sorunları
Remote çalışan kişilerin uyku düzeni konusunda da sorun yaşayabildiği bilinir. Görev akışının doğru koordine edilmemesi zaman organizasyonunu zorlaştırır. Böyle bir durumda çalışanın işlerini tamamlamak ve uyumak için ayırdığı zamanların birbirine karışması mümkündür. Diğer yandan bilgisayar ve telefon ekranına uzun süre maruz kalmak da uyku sorunlarına yol açabilir. Bu sebepten ötürü uykusuzluk ve aşırı uyku durumu, uzaktan çalışma modelinde sık karşılaşılan risklerdir.
Uzaktan Çalışmada İş Güvenliği Sağlamak İçin Ne Yapılmalı?
Uzaktan çalışmada iş güvenliği sağlamak için alınabilecek bazı önlemler mevcuttur. Bu önlemler, çalışanın koşullarını iyileştirerek onu olası kazalardan korumak için yapılan birtakım düzenlemeleri içerir. Söz konusu düzenlemelerle evden çalışma esnasında sağlık risklerini azaltmak mümkündür. Bu konuda alınabilecek bazı önlemler şu şekildedir:
Ergonomik Ekipman Kullanımı
Bilgisayar, tablet ve telefon gibi cihazların uzun süreli kullanıma uygun olması gerekir. Örneğin; ergonomik olmayan klavye ve mouse kullanımı karpal tünel sendromu gibi rahatsızlıklara sebep olabilir. Vücut ergonomisine uygun cihazlar seçerek postür bozukluğunu, kas ve eklem ağrılarını büyük ölçüde önlemek mümkündür. İşveren, çalışanın ihtiyaç duyduğu ergonomik ekipmanları sağlayarak bu riskleri önleyebilir.
Çalışma Alanının Düzenlenmesi
Ev mobilyalarının ergonomisi, uzun saatler boyunca çalışmaya uygun olmayabilir. Örnek olarak; evde bir çalışma masası ve ofis koltuğu yoksa bilgisayar kullanımı zor olacaktır. Bu durumun önüne geçmek için evin bir bölümünün çalışma alanı olarak düzenlenmesi gerekir. Bu düzenleme yapılırken kas ve iskelet rahatsızlıklarını önleyecek mobilyalar seçilebilir. Evdeki çalışma alanlarının düzenlenmesinin sorumluluğu işveren ve çalışan tarafından paylaşılabilir.
Zaman ve İş Akışı Yönetimi
İş akışı oluşturmadaki zorluklar, evden çalışma modelinde sık görülen dezavantajlar arasındadır. Çalışanın iş yerindeki disiplini eve taşıması zor olabilir. İş akışını detaylı bir biçimde düzenleyerek bu zorluğun üstesinden gelmek mümkündür. Söz konusu düzenleme, hem işverene hem de çalışana katkı sağlar. İyi bir iş akışıyla işlerin zamanında tamamlanmasını ve çalışanın kendi vaktini organize edebilmesini sağlayabilirsiniz.
Danışmanlık Hizmetleri ve Destek Problemleri
Danışmanlık hizmetleri, uzaktan çalışmada ciddi bir ihtiyaçtır. Bu ihtiyacı doğuran en büyük etkenlerden biri, remote çalışan personelin yalıtılmışlık hissine sahip olmasıdır. Özellikle Covid-19 döneminde zamanının çoğunu evde geçiren birçok çalışanın bu durumdan psikolojik olarak etkilendiği tespit edilmiştir. İşveren, insan kaynaklarıyla işbirliği yaparak personele danışmanlık konusunda hizmet sunabilir. Bu sayede, evden çalışmanın getirdiği psikolojik tahribat büyük ölçüde önlenmiş olur.
Yan Hak Sistemi
Gelişmiş bir yan hak sistemiyle evden çalışmayı konforlu ve verimli hâle getirmek mümkündür. Personele yiyecek, spor ve eğitim gibi konularda yan haklar sunarak masrafların büyük ölçüde azalmasını sağlayabilirsiniz. Bu sayede, remote olarak iş gören çalışanlarınızın yaşamını kolaylaştırabilir ve onların şirkete bağlılığını artırabilirsiniz.
İş-Yaşam Dengesinin Sağlanması
Personelin işin yanı sıra dinlenmeye, sosyalleşmeye ve kendi hobilerine vakit ayırmaya da zaman bulabilmesi gerekir. İş akışının doğru belirlenmemiş olması bu zaman sınırlarını ortadan kaldırabilir. Böyle bir durumda çalışanın psikolojik olarak yıpranması ve uyku düzeninin bozulması olasıdır. Böyle durumları önlemek için zaman yönetiminin iş özel hayat dengesini koruyacak biçimde yapılması gerekir. İyi bir zaman organizasyonuyla uzaktan çalışmanın getirdiği riskleri büyük ölçüde önlemek mümkündür.
İletişimin Sürdürülmesi
İletişim eksikliği, evden çalışmanın getirdiği dezavantajlardan biridir. Uzaktan çalışmada ofis ortamındaki sinerjiyi sağlamak zor olabilir. Böyle bir durumda çalışanların yalnızlık ve yalıtılmışlık hissine kapılması mümkündür. Çalışanlarla düzenli ve etkili iletişim kurarak bu dezavantajı büyük ölçüde ortadan kaldırabilirsiniz. Örneğin, önemli işleri online toplantılarda konuşabilir ve bu sayede bir arada olma hissinin pekişmesini sağlayabilirsiniz.
