Mükellefiyet, herhangi bir ticarî faaliyet yürüten herkesin aşina olması gereken bir kavramdır. Şirket sahibi olmak vergi konusunda bazı yasal yükümlülükleri beraberinde getirir ve vergi ödemesi bunlardan biridir. İşyeri sahibi olan herkes doğal olarak mükellef sayılır. Bu kavram hakkında detaylı bilgi edinmek için yazının devamını okuyabilirsiniz.
Mükellef Nedir?
Vergi yükümlülüğüne sahip olan gerçek ve tüzel kişiler mükellef olarak tanımlanır. Başka bir ifadeyle, herhangi bir durumda vergi ödemesi gereken kişiler bu şekilde adlandırılır. Söz konusu kişi ve kurumlar, üzerlerine düşen borçları ödemekle ve beyanları vermekle yükümlüdür. Bahsedilen sorumluluğun oluşması için ise verginin tahakkuk etmiş olması gerekir. Tahakkuk işleminden sonra kişi bu unvana sahip olur.
Kimler Vergi Mükellefidir?
Mükellefiyetin kapsamı 3317 Sayılı Vergi Usul Kanunu ile belirlenir. Bu kanuna göre; Türkiye’de ikamet eden ve ödeme yapmakla yükümlü olan kişiler bu şekilde tanımlanır. Örnek vermek gerekirse; sigorta prim borcuna sahip olmak böyle bir durum yaratır. Söz konusu yükümlülük, bahsedilen borçların kişişye tahakkuk etmesiyle başlar. Gerçek kişiler bu durumda vergi mükellefi olarak tanımlanabilir.
Ticarî, zirai faaliyet gösteren şirketler ya da herhangi bir yolla kazanç elde eden diğer kurumlar da bu başlık altında değerlendirilebilir. Türkiye’de faaliyet gösteren kurumların ödemekle yükümlü olduğu vergiler vardır. Bu yükümlülük, işletmenin kurulduğu andan itibaren başlar. Dernekler, vakıflar ve sivil toplum kuruluşları da çeşitli durumlarda beyan zorunluluğuna sahip olabilir.
Tüzel Usulde Vergi Mükellefi
Vergi ödeme yükümlülüğünün tüzel kişilikle ilişkilendirildiği ödeme yöntemi tüzel usulde vergi mükellefiyeti olarak tanımlanır. Bu tür yükümlülükler Kurumlar Vergisine tabiidir. Ticari veya zirai olarak faaliyet gösterip bundan kazanç elde eden kurumlar söz konusu yükümlülük kapsamında değerlendirilir. Bu kurumlar, ticari faaliyetlerini belgelemek amacıyla defter tutma zaruriyetine sahiptir.
Gerçek Usulde Vergi Mükellefi
Gerçek kişiler tarafından yapılan ticari faaliyetler bu başlık altında değerlendirilir. Gerçek usulde vergi mükellefi olan kişiler, gelir ve giderlerini beyan etmekle yükümlüdür. Bu kişiler, Gelir Vergisi’ne tabiidir. Herhangi bir işte çalışıp maaş alan kişiler de söz konusu yükümlülüğe sahiptir ancak bu vergi işyeri tarafından çalışanın hesabına ödenir. Şahıs şirketi veya serbest meslek işletmesi üzerinden kâr elde eden gerçek kişiler basit usulde vergilendirilir. Küçük işletmeler genellikle bu kapsamda yer alır.
Kurumlar Vergisine Tabi Olan Kuruluşlar Hangileridir?
Kurumlar vergisi mükellefi olan kuruluşlar şunlardır:
- Tüzel Kişilikler: Anonim, limited şirketler, kooperatifler, komandit işletmeler ve bunun gibi tüzel kimlik üzerinden faaliyet yürüten kurumlar.
- Dernekler ve Vakıflar: Ticari faaliyet veya yatırım üzerinden gelir elde eden dernekler, vakıflar, sivil toplum kuruluşları.
- İktisadi Kamu Kuruluşları: Kamu kaynaklarından yararlanarak ticari faaliyetlerde bulunan veya kamu iştirakleriyle işbirliği yapan şirketler, kurumlar.
Tam Mükellefiyet Nedir?
Tam mükellefiyet, vergi yükümlülüğüne sahip olan kişilerin gelir veya kurumlar vergisi bakımından tam sorumlu olmasını ifade eder. Başka bir biçimde ifade etmek gerekirse, bu kişi ve kurumlar elde edilen bütün gelirler üzerinden ödeme ve beyan yükümlülüğüne sahiptir. Söz konusu çerçeve hem gerçek hem de tüzel kişiler için uygulanabilir. Herhangi bir muafiyet veya indirim durumu söz konusu değilse tahakkuk eden durum bu şekilde olur.
Dar Mükellefiyet Nedir?
Dar mükellefiyet; vergi mükellefinin sınırlı bir faaliyet nedeniyle sadece belirli bir bölge veya faaliyet için sorumlu olduğu durumu ifade eder. Türkiye’de sınırlı bir süre veya belirli bir faaliyetle sınırlı olanlar bu kapsama girebilir. Örnek vermek gerekirse; Türkiye’de ikamet etmeyen ve belirli bir süreliğine iş yapmak üzere gelen yabancılar bu şekilde değerlendirilir.
Gelir Vergisi Beyannamesi Nedir?
Gelir vergisi beyannamesi, mükellefin belirli bir dönemde elde ettiği gelirleri, giderleri ve vergi matrahını bildirdiği resmi bir belgedir. Bu beyanname, esas alınan bir usülle doldurulur. Yükümlünün borçları ve ödeme durumu söz konusu beyanname üzerinden belirlenir.
Beyanname Nereye Verilir?
Vergi mükellefi beyannameyi bağlı bulunduğu vergi dairesine teslim edebilir. Ancak bu işlemi elektronik ortam üzerinden yapmak da mümkündür. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın web sitesinde yer alan İnteraktif Vergi Dairesi modülü kullanılarak beyanname oluşturulabilir. Bunlar online sistem üzerinden elektronik olarak iletilebilir. Söz konusu beyan işlemi şirket tarafından yetkilendirilen bir muhasebeci veya mali müşavir tarafından da gerçekleştirilebilir.
Nasıl Vergi Mükellefi Olunur?
Mükellefiyet almak için öncelikle bağlı bulunan vergi dairesine başvuru yapmak gerekir. Bunun için şirket açılış işlemleri ve yoklama yapılır. Şirketin açılmasına ya da verginin tahakkuk etmesine herhangi bir engel yoksa yükümlülük başlar. Kişi veya kurum bu süreç içinde gereken belgeleri teslim eder. Başvuru onaylanıp işletme resmî olarak faaliyetlerine başladıktan sonra vergi tahakkuk etmiş kabul edilir. Kişi bu aşamadan sonra ödemeleri ve beyanları gerçekleştirmekle yükümlü olur.
Vergi Numarası Nasıl Alınır?
Her şirketin bir vergi numarası vardır. Bu numarayı edinmek için vergi dairelerine kimlik bilgileriyle başvurmak gerekir. Söz konusu numara, levhanın çıkarılması ve şirket kaydının yapılmasıyla otomatik olarak atanır. Beyan ve ödeme işlemleri bu numara üzerinden gerçekleştirilir.
E-Ticaret Vergi Mükellefi Nasıl Olunur?
E-ticaret vergi mükellefi olmak için öncelikle işletme kaydını elektronik ticaret olarak yapmak gerekir. Şirket açılışı için yetkili kurumlara başvururken bu faaliyeti içeren NACE kodları seçilebilir. Online mecralar üzerinden satış yapan kurumlar e-fatura ve e-arşiv kullanmakla yükümlüdür. Bu fonksiyonların kullanılması için gereken başvuru ve kayıtlar şirket açılışından önce yapılmalıdır. Kurumlar vergisi ödemelerinin beyannameleri elektronik ortamdan gönderilebilir.
Mükellefiyet Nasıl Sonlandırılır?
Mükellefiyet, vergi ödeme yükümlülüğü doğuran durumun ortadan kalkmasıyla, yani şirketin ticari faaliyetlerinin bitmesiyle sonlanır. Bunun için yetkili vergi dairesine başvuru yapmak gerekir. Kapanış işlemlerinin gerçekleşmesi için işletmenin önceden sahip olduğu vergi borçları ödenmelidir. Yetkili kurumlar bu aşamadan sonra bildirimi değerlendirerek işletmenin kapanmasına karar verir. Vergi yükümlülüğü bu aşamada sona erer.
