İşletme varlıklarınızı piyasa yatırımlarıyla değerlendirerek maddi kazançlarınızın korunmasını sağlamak mümkündür. Böyle bir durumda Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından belirlenen standartlara göre faaliyet göstermeniz gerekir. Bu organizasyon, finansal faaliyetlerin adil ve tarafsız bir biçimde yürütülmesini sağlar. SPK’nın genel işleyişi, yapısı ve amacı hakkında bilgi edinmek için içeriğimizi okuyabilirsiniz.
Sermaye Piyasası Nedir?
SPK’nın yetki ve işleyişinden bahsetmeden önce sermaye piyasası kavramını masaya yatırmak faydalı olur. Tasarruf sahipleriyle fon ihtiyacı olan kişi ve kurumlar arasındaki fon akışını sağlayan piyasa bu şekilde adlandırılır. Söz konusu piyasa, şirketlerin büyümelerinin finanse edilmesini kolaylaştırır. Bu sayede maddi ihtiyaçları olan işletmeler büyümek için gereken kaynağı sağlarken yatırımcılar varlıklarını değerlendirme fırsatı bulur.
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Nedir?
Sermaye Piyasası Kurulu, yatırım yapan ve yatırımlardan yararlanan şirketlerin faaliyetlerine ilişkin kuralları belirleyen kurumdur. Bu kurumun temel amacı; piyasadaki hareketliliğin şeffaf, adil, etik kaideler içinde ve düzenli bir biçimde işlemesini sağlamaktır. SPK, 2499 sayılı Kanun çerçevesinde 1981 yılında faaliyete geçmiştir. Kurul, bu tarihten beri Türkiye’deki piyasa işlemlerinin düzenlenmesinden ve yürütülmesinden sorumludur.
Sermaye Piyasası Kurulu’nun Yetkileri Nelerdir?
Piyasada faaliyet göstermek isteyen her şirket SPK’dan izin almak zorundadır. Kurul, işletmelere işlem ve yatırımları için izin verme veya vermeme yetkisine sahiptir. Başvuru yapan şirketlerin faaliyetler için uygun olup olmadıkları kurul tarafından detaylı bir biçimde incelenir. Piyasa aktivitesine uygun bulunup onay alan şirketler yatırım yapmaya veya hisselerini arz etmeye başlayabilir.
Sermaye Piyasası Kurulu, piyasa regülasyonunda düzenleyici bir göreve sahiptir. Organizasyon, bu görev dâhilinde cezai yaptırım uygulama yetkisini elinde bulundurur. Kurum, sermaye piyasasında geçerli olan kurallara uymayan işletmelere çeşitli yaptırımlar uygulayabilir. Bu müeyyideler arasında mali cezalar veya faaliyet kısıtlamaları olabilir. Diğer yandan, herhangi bir usulsüzlüğün tespit edilmesi durumunda şirketin piyasadan tamamen men edilmesi de söz konusu olabilir.
SPK, aynı zamanda piyasaların gücünü korumak için gereken önlemleri alma yetkisine sahiptir. Sermaye artırımı, kurumun başlıca yetkileri arasındadır. Kurul, şirketlerin ve pazarın finansal sağlığını sağlamak için zaman zaman sermaye artırımı kararı alabilir.
Sermaye Piyasası Kurulu’nun Görevleri Nelerdir?
Sermaye Piyasası Kurulu, piyasa faaliyetleri için düzenleyici ve denetleyici bir kurumdur. Bu özellik, finansal piyasaların güvenli ve düzenli bir şekilde işlemesi açısından önemlidir. Düzenleme ve denetleme işlevi, yatırımcı haklarının korunmasını sağlar. Böylece pazarda bir refah ortamının oluşması ve ekonomik istikrarın gelişmesi sağlanır.
Güvenlik, hem yerli hem de yabancı yatırımcılar için önemli konulardan biridir. Mali kayıpların en aza indirilmesi ve işletmelerin yatırım yapmak için teşvik edilmesi piyasanın güvenliğine bağlıdır. SPK, söz konusu ortamı tesis etmekle sorumludur. Kurum, etik ve adil işleyiş için gereken kararları alarak piyasanın güvenilir bir yapıya sahip olmasını sağlar.
SPK’nın bir diğer görevi de yatırımcıların bilinçlendirilmesidir. Mali aktivitelere yönelik kararların bilinçli bir biçimde alınması piyasanın işleyişi açısından son derece önemlidir. Kurul, finansal okuryazarlığı destekleyerek söz konusu faaliyetlerin güvenilir ve bilinçli bir biçimde yürütülmesini sağlar.
Sermaye Piyasası Kurulunun Organizasyon Yapısı Nasıldır?
Sermaye Piyasası Kurulu; Kurul Karar Organı ve hizmet birimlerinden oluşur. Bu birimler, doğrudan başkana bağlı olarak çalışır. Organizasyonun yapısında yer alan bileşenler aşağıdaki gibidir:
Kurul Karar Organı
Kurul Karar Organı, SPK’nın en yetkili bileşenidir. Bu organizasyon yedi kişiden oluşur. Kurulun başkanı ve ikinci başkanı karar organına dâhildir. Burada yer alan üyeler, sermaye piyasası alanında yetkinliğini kanıtlamış, eğitimli ve deneyimli kişilerden seçilir. KKO, kurumsal işleyişin sağlıklı bir biçimde yürütülmesini ve Sermaye Piyasası Kurulu’nun doğru kararları almasını sağlar. Bu organın başkanı, başkan vekili ve üyeleri Cumhurbaşkanı tarafından atanır.
KKO’nun görev süresi dört yıldır. Bu süre dolduğunda atamalar yine Cumhurbaşkanı tarafından yapılabilir. C.başkanı’nın uygun görmesi hâlinde aynı üyeler ikinci kez atanabilir veya görevden alınabilir. Bu organda kararlar oy çokluğuyla alınır. Diğer yandan, Kurul Karar Organı piyasa üzerinde düzenleyici yetkiye sahip olduğu için tarafsız ve bağımsız olmakla yükümlüdür.
Hizmet Birimleri
Kurul çalışmaları, KKO’da yer alan başkan yardımcılıkları altında çalışan hizmet birimleri tarafından yürütülür. SPK organizasyonunda yer alan başlıca birimler şunlardır;
- Denetleme Dairesi
- Ortaklıklar Finansmanı Dairesi
- Aracılık Faaliyetleri Dairesi
- Kurumsal Yatırımcılar Dairesi
- Piyasa Gözetim ve Denetim Dairesi
- Araştırma Dairesi
- Muhasebe Standartları Dairesi
- Bilgi İşlem, İstatistik ve Enformasyon Dairesi
- Hukuk İşleri Dairesi
- İdari ve Mali İşler Dairesi
- Kurumsal İletişim Dairesi
- Strateji Geliştirme Dairesi’nden oluşmaktadır.
Sermaye Piyasasında Faaliyet Gösteren Kurumlar Hangileridir?
SPK bünyesinde faaliyet gösteren kurumlar şunlardır;
- Borsa İstanbul (BİST)
- Takas ve Saklama Bankası (Takasbank)
- Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşlar Birliği (TSPAKB)
- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB)
- Hazine Müsteşarlığı
- Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK)
- Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK)
- Aracı Kurum ve Bankalar
- Halka Açık Şirketler
- Derecelendirme Şirketleri
- Portföy Yönetim Şirketleri
Sermaye piyasasında yatırımcılar; hisse senedi, devlet tahvili, yatırım fonu, özel sektör tahvili, özel sektör bonoları, kira sertifikaları, varlığa dayalı menkul kıymetler, vadeli işlemler sözleşmeleri ve opsiyonlar üzerinden birikimlerini değerlendirebilir.
